ITPossibleITPossibleITPossibleITPossible
  • O Firmie
  • Czym się zajmujemy
  • Oferta ITPossible
  • Realizacje
  • Blog
  • Kontakt
  • English version

Metody wielokryterialne MCDM (MultiCriteria Decision Methods) Ocena dostawców

ITPossible 28 marca, 2023

Metody wielokryterialne wspomagające podejmowanie decyzji rozwinęły się dynamicznie w ciągu ostatnich lat. Służą one przede wszystkim do podejmowania decyzji w różnych aspektach.

Poniżej przedstawiona kilka metod:

  • SAW (Simple Addictive Weighting Method) – jest najbardziej znana i najczęściej stosowaną metodą. Cechują ją prostota oraz intuicyjność. Polega na znalezieniu macierzy znormalizowanych ocen oraz takiego wariantu, dla którego suma ważona jest największa
  • SMART (Simple Multi-Attribute Ranking Technique) – w tej metodzie dochodzi do ustalania oceny wariantów uwzględniając poszczególne kryteria w skali od 0 do 100 posiłkując się m.in. funkcja wartości lub oceną bezpośrednią. Wagi tychże kryteriów otrzymuje się poprzez porównanie zmian z najmniej pożądanego na najbardziej korzystny stan pod względem zdefiniowanego kryterium.
  • AHP (Analytical Hierarchy Process) – na podstawie werbalnych porównań parami kryteriów w tej metodzie dochodzi do określenia wariantów decyzyjnych. Na tej podstawie zostaje utworzony wektor skali, którego składowe pozwalają na zaprowadzenie porządku w wariantach decyzyjnych a także dokonanie najlepszego wyboru.

 

  • REMBRANDT (Ratio Estimation in Magnitudes or deciBells to Rate Alternatives which are Non-DominaTed) – w tej metodzie wyróżnia się trzy poziomy: poziom najwyższy (cel nadrzędny), środkowy (kryteria oceny) oraz najniższy (rozpatrywane warianty). Na podstawie średniej geometrycznej są wybierane najbardziej opcjonalne warianty.

 

  • F-AHP (Fuzzy Analytic Hierarchy Process) – Ocenom werbalnym przyporządkowane są trójkątne liczby rozmyte. Wykorzystywane są α – odcięcia uzyskanych ocen. Dla każdego wybranego αi tworzymy zadanie programowania liniowego, uzyskując wektor skali dla kryteriów

 

  • MACBETH (Measuring Attractiveness by a Categorical Based Evaluation TecHnique) – metoda polega na okreśnieniu relatywnej atrakcyjności porównywanych ze sobą elementów aby w kolejnym kroku dokonać jakościowej oceny różnicy w atrakcyjności między elementem atrakcyjniejszym. Do określenia tej atrakcyjności służy sześć semantycznych kategorii („bardzo mała”, „mała”, „umiarkowana”, „duża”, „bardzo duża”, „ekstremalna”

 

  • ZAPROS (Метод ЗАПРОС – ЗАмкнутые ПРоцедуры у Опорных Ситуаций) – w tej metodzie wykorzystuje się werbalne skale porządkowe. Na podstawie preferencji jest tworzona skala porządkowa dla danego problemu decyzyjnego. Potem jest tworzony częściowy porządek na zbiorze wariantów decyzyjnych

 

  • ELECTRE I – kryteria w tej metodzie są oceniane w tej samej skali. Dla każdej pary wariantów decyzyjnych wyznaczamy współczynnik zgodności, a następnie zbiór zgodności, poziom niezgodności, zbiór niezgodności i relację przewyższania

 

  • PROMETHEE I – Metoda ta polega na obliczeniu zagregowanego indeksu preferencji dla każdej pary wariantów. Następnie zostaje określony ujemny oraz dodatni przepływ przewyższania. Wspomniany przepływ przewyższania określa stopień w jakim dany wariant przewyższa wszystkie pozostałe. Korzystając z wartości przepływów, tworzymy częściowy ranking wariantów decyzyjnych

 

  • EXPROM ( EXtension of the PROMethee method) – modyfikacja metody PROMETHEE z wykorzystaniem wariantu idealnego i antyidealnego. Dla każdej pary wariantów obliczamy zagregowany słaby indeks preferencji oraz zagregowany ścisły indeks preferencji

 

  • TOPSIS ( Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) – w tej metodzie dochodzi do porównania rozpatrywanych wariantów decyzyjnych z abstrakcyjnymi ważonymi rozwiązaniami referencyjnymi: idealnym i antyidealnym. Uporządkowanie wymaga obiczenia dla każdego rozpatrywanego wariantu decyzyjnego rozwiązania.

 

  • VIKOR (VIsekrzterijumska Optimizacija i Kompromisno Resenje) – tutaj także pojawiają się warianty idealny i antyidealny. Dla każdego wariantu decyzyjnego obliczamy średnią ważoną odległość od punktu idealnego i maksymalną ważoną odległość od punktu idealnego oraz wartość kompleksowego wskaźnika.

 

  • BIPOLAR – Porównanie wariantów decyzyjnych nie jest przeprowadzane bezpośrednio, lecz z wykorzystaniem podanego przez decydenta dwubiegunowego układu referencyjnego, zawierającego obiekty „dobre” i „złe”

 

  • INSDECM ( INteractive Stochastic DECision Making Procedure) – w każdej interacji w tej metodzie decydent ma wgląd w macierz osiągnięć, na którą się składają najlepsze i najgorsze oceny wariantów ze względu na poszczególne kryteria. Wymagania decydenta są formułowane jako ograniczenia na wartości wybranych parametrów rozkładów ocen
  • ATO-DPR (Analysis of Trade-Offs for Discrete Decision Making Problems under Risk) – celem tej metody jest wyznaczenie wariantu próbnego przy pomocy analizy współczynnika wymiany. Do wyznaczenia nowej propozycji dla decydenta wykorzystywana jest informacja na temat relacji pomiędzy rozkładami prawdopodobieństwa współczynników wymiany.
  • Model Gershona – składa się z 27 kryteriów, podzielonych na cztery grypy: obowiązkowe kryteria binarne, fakultatywne kryteria binarne, kryteria odnoszące się do własności metody wielokryterialnej, kryteria odnoszące się do implementacji metody
Kryteria jakościowe Bezpośrednie porównanie Czas na interakcję
Zbiory dyskretne Sprawność rozwiązań Świadomość decydenta
Zbiory ciągłe Kompletny ranking Zgodność/ konsekwencja/ logika rozwiązań
Problemy dynamiczne Ranking na skali kardynalnej Odporność rozwiązań
Problemy stochastyczne Zmienne całkowitoliczbowe Grupowy decydent
Porównanie z punktem docelowym Czas pracy komputera Liczba celów/ oczekiwań
Porównanie z poziomem aspiracji Czas na implementację metody Liczba systemów
Liczba ograniczeń Liczba zmiennych Poziom wiedzy decydenta
Czas dostępny na interakcję Potrzeba interakcji Przekonanie dotyczące struktury preferencji

 

  • Model Tecle’a – zawiera 49 kryteriów, które zostały podzielone na cztery grupy: kryteria dotyczące problemu decyzyjnego, kryteria dotyczące decydenta lub analityka, kryteria dotyczące techniki wielokryterialnej, kryteria dotyczące rozwiązania

 

Skończona liczba wariantów Liczba i typ ograniczeń Zdolność do przewidywania najlepszego wariantu
Nieskończona liczba wariantów Liczba zmiennych Zdolność do wyznaczenia punktów efektywnych
Kryteria jakościowe Informacja rozmyta Wymagany czas interakcji
Problemy scholastyczne Problemy całkowitoliczbowe Wymagany czas pracy komputera
Problemy dynamiczne Problemy nieliniowe Wymagane charakterystyki parametrów
Rozmiar problemu Indywidulane lub grupowe podejmowanie decyzji Wymagana ilość informacji
Liczba celów Czas przeznaczony przez decydenta na interakcję Procedura ad hoc
Stosowalność do rzeczywistych problemów Zainteresowanie decydenta interakcją Technika interaktywna
Wiarygodność algorytmów Założenia dotyczące informacji o preferencjach Konieczność wykorzystania specjalnego oprogramowania
Łatwość użycia Rzeczywisty stan wiedzy decydenta Typy rozwiązań
Elastyczność Wymagany stan wiedzy decydenta Efektywność rozwiązania
Sposób osiągnięcia rozwiązania Potrzeba zatrudnienia wykwalifikowanego analityka Liczba rozwiązań w każdej iteracji
Łatwość kodowania Porównanie z punktem docelowym Zupełny ranking
Ciężar obliczeniowy Porównanie z poziomem aspiracji Kardynalny ranking
Liczba wariantów Porównanie bezpośrednie Odporność rozwiązań
Zaufanie do otrzymanego rozwiązania Użyteczność rozwiązania dla decydenta  

 

Bibliografia:

  • Churchman C.W., Ackoff R.L.: An approximate measure of value. Journal of Operations Research Society of America, 2 (1), 1954
  • Edwards W.: Social utilities, Engineering Economist, Summer Symposium, Series 6, 1971.
  • Saaty T.L.: The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, New York 1980.
  • Lootsma F.A.: The REMBRANDT system for multi-criteria decision analysis via pairwise comparisons or direct rating, Report 92–05, Faculty of Technical Mathematics and Informatics, Delft University of Technology, Delft 1992.
  • Mikhailov, L., Tzvetinov P.: Evaluation of services using a fuzzy analytic hierarchy process. “Applied Soft Computing Journal”, 5, 2004, p. 23-33
  • Bana e Costa C.A., Vansnick F.C.: Sur la quantification des jugements de valeur: L’approche MACBETH, Cahiers du LAMSADE, 117, Université Paris-Dauphine, Paris 1999
  • Larichev O.I., Moskovich H.M.: ZAPROS-LM – a method and system for ordering multiattribute alternatives. “European Journal of Operational Research”, 82(3), 1995, p. 503-521
  • Roy B., Bouyssou D.: Aide Multicritere a la Decision: Methodes at Cas, Economica. Paris 1993
  • Brans J.P.: L’ingenierie de la decision; Elaboration d’instruments d’aide a la decision. La methode PROMETHEE, [in:] Nadeau R., Landry M. (eds.): L’aide a la decision: Nature, Instruments et Perspectives d’Avenir. Presses de l’Universite Laval, Quebec 1982.
  • Diakoulaki D., Koumoutsos N.: Cardinal ranking of alternative actions: extension of the PROMETHEE method. „European Journal of Operational Research”, 53, 1991.
  • Hwang C.L., Yoon K.: Multiple Attribute Decision Making Methods and Applications: A State of the Art Survey. Springer-Verlag, New York 1981.
  • Opricovic S.: Multicriteria optimization of civil engineering systems. Technical report, Faculty of Civil Engineering, Belgrade 1998
  • Konarzewska-Gubała E.: Bipolar: Multiple Criteria Decision Aid Using Bipolar Refernce System, LAMSADE, “Cashier et Documents”, 56, Paris 2009
  • Nowak M.: INSDECM – An interactive procedure for stochastic multicriteria decision problems. “European Journal of Operational Research”, 175, 2006, p. 1413-1430
  • Nowak M.: Trade-off analysis in discrete decision making problems under risk, [in:] Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems 638, [in:] Jones D., Tamiz M., Ries J. (eds.): New Developments in Multiple Objective and Goal Programming. Springer Verlag, Berlin 2010, p. 103-115

 

Ostatnie wpisy

  • Kwit depozytowy
  • Dematerializacja akcji
  • Deponent
  • Delayering
  • Analiza konkurencji

Kategorie

  • Giełda
  • Gospodarka cyfrowa
  • Konsumenci
  • Konsument
  • Kupiec – Specjalista ds. Zakupów
  • Metody zwinne w zarządzaniu projektami
  • Negocjacje
  • Poradnik dla dostawców
  • Pracownicy
  • Projekty IT
  • Przemysł
  • Rynek światowy
  • Zakupy w organizacji
  • Zarządzanie jakością
  • Zarządzanie projektami
  • Zarządzanie przedsiębiorstwem
Copyright 2021 ITPossible team | All Rights Reserved | Polityka prywatności
  • O Firmie
  • Czym się zajmujemy
  • Oferta ITPossible
  • Realizacje
  • Blog
  • Kontakt
  • English version
ITPossible