Czynniki stresogenne są to wszelkiego rodzaju okoliczności, sytuacje, zdarzenia, zachowania, które doprowadzają do napięcia w organizmie. Mogą się one odnosić zarówno do sfery zawodowej jak i rodzinnej, czy społecznej. Długotrwały ich wpływ przyczynia się do powstania wielu chorób. Oczywiście ze stresem można walczyć, jednak trzeba się do tego w odpowiedni sposób przygotować m.in. poprzez opracowanie strategii czy unikanie czynników stresowych.
Stres – eustres i dystres
Stres można definiować jako:
- jako sytuacje pochodzenia zewnętrznego (fizyczne lub psychofizyczne)
- reakcje, procesy ze środowiska zewnętrznego, które doprowadzają organizm do silnych reakcji
- behawioralne, psychologiczne i fizjologiczne reakcje na czynniki stresujące
- niedopasowanie wymagań środowiska do możliwości i potrzeb organizmu ludzkiego
Zmiany spowodowane stresem są odwracalne, ale mogą prowadzić do stanów depresyjnych, chorób afektywnych, agresywnych zachowań.
Pośród czynników stresogennych możemy wyróżnić:
- czynniki pozytywne – eustres – motywuje do racjonalnego i efektywnego działania
- czynniki negatywne – dystres – w którym po przekroczeniu pewnego poziomu jest szkodliwy dla organizmu i działa na niego długofalowo
Przyczyny występowania czynników stresogennych w pracy
- przeciążenia ilościowe – zbyt dużo obowiązków, praca w zbyt dużym pośpiechu
- konflikt roli – pracodawcy stawiają sprzeczne wymagania z obowiązkami pracownika
- niedociążenia – praca jest zbyt monotonna i nużąca
- nieposiadanie kontroli nad pracą- niemożność zmian harmonogramu pracy oraz jej tempa
- przeciążenia jakościowe – zlecane obowiązki są zbyt skomplikowane
- brak wsparcia – przełożeni nie udzielają pomocy pracownikom w sytuacji kryzysowej
Skutki stresu można podzielić na kilka etapów:
- motywacja – związana jest ze zwiększonym napięciem oraz poczuciem gotowości związanymi z próbą przeciwstawienia się potencjalnemu zagrożeniu
- adaptacja – uodpornienie na sytuacje zagrożenia. Stadium to jest próbą podjęcia walki ze stresorami, której towarzyszyć może nadwrażliwość na dźwięki lub kolory
- wyczerpanie – towarzyszą mu zjawiska takie jak zagubienie, zmiany w metabolizmie, oderwanie od rzeczywistości, stan dezorientacji, apatię
Radzenie sobie z czynnikami stresogennymi
- radzenie sobie z wykorzystywaniem lub unikaniem czynników stresujących cechujący wysoki poziom koncentracji oraz wysoki poziom odwracania uwagi
- radzenie sobie przy wykorzystaniu sytuacji stresowej cechujący się niskim poziomem konfrontacji i odwracania uwagi
- radzenie sobie przy wykorzystaniu sytuacji stresowej cechujący się niski poziomem konfrontacji i wysoki poziom odwracania uwagi
Bibliografia:
- Formański J. (1998), Psychologia. Podręcznik dla szkół medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
- Gajda E. (2020), Stres i jego skutki
- Rogowska D. (2020), Czynniki stresogenne w kontekście kształcenia młodzieży przechodzącej okres adolescencji. Wybrane problemy