Teoria czarnego łabędzia

Skąd się wzięło określenie Black Swan?

Czarny łabędź – to określenie stosowane w naukach ekonomicznych. Oznacza zdarzenie, którego prawie nikt się nie spodziewa. Przewidzenie takiego zjawiska graniczy z cudem i jest wielce nieprawdopodobne. Jednakże jest ono bardzo niekorzystne w skutkach. Wpływa zarówno na świat, gospodarkę oraz społeczeństwo. Termin ten może się tez odnosić do bezsensownych i nieprawdziwych przewidywań, które są oparte na zdarzeń, które już się odbyły.

„Czarny łabędź” swoje początki zawdzięcza Juwenalistowi rzymskiemu poecie, który w swej satyrze stworzył to pojęcie odnoszące się do czegoś co nie istnieje. Wierzono, aż do 1697 roku, że czarnych łabędzi nie ma na świecie. Sytuacja zmieniła się za sprawą Willema de Vlamingha, który odkrył je w Australii. Dlatego też Czarnym łabędziem nazywa się zdarzenia niespodziewane.

Właściwości czarnych łabędzi

Odpowiedzialnym za spopularyzowanie tego zwrotu jest Nassim Nicholas Taleb – amerykański eseista, statystyk, analityk ryzyka, naukowiec. Wydał on książkę w 2007 roku „The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable”, w której twierdził, że czarne łabędzie w coraz większym stopniu wpływają na wydarzenia w skali światowej i historię, a to za sprawą złożonego społeczeństwa. Oddziaływania między czynnikami są lekceważone. Zastępują je modele i wzory, które mogą nie mieć realnego przełożenia w życiu.

Według Taleba czarne łabędzie charakteryzują się:

Znaczącym wpływem na otoczenie
Dużym stopniem nieprawdopodobieństwa dla obserwatora
Dużym stopniem wytłumaczalności po ich zajściu

Czarne łabędzie w historii

Trudno wskazać wszystkie czarne łabędzie na kartach historii. Niewątpliwie może to być np. stworzenie Internetu, zamach na World Trade Center. Ich analiza wskazała, że istniały przesłanki, które pozwalały przypuszczać, że w przyszłości może do nich dojść.

Najbardziej znanymi nieprzewidzialnymi zdarzeniami dla inwestorów były następujące wydarzenia:

1973: Kryzys naftowy

1987: Black Monday (Flash Crash)

1997: Azjatycki kryzys finansowy

2000: Bańka internetowa (Dot-Com Crash)

2001: 9/11 Crash (zamach na World Trade Center)

2008: Kryzys finansowy

2009: Europejski kryzys zadłużeniowy

2011: Katastrofa nuklearna w Fukushimie

2014: Kryzys naftowy

2015: Chiński Black Monday

2016: BREXIT

2020: Spadek ceny ropy naftowej poniżej 0 USD

Wszystkie przedstawione powyżej zdarzenia charakteryzowały się dużą nagłością. Nie dawały wcześniejszych symptomów, na podstawie których można by było je przewidzieć. Ceny akcji nie uwzględniały ich z wyprzedzeniem, prowadziło to do ich panicznej sprzedaży. Skutkiem takiego działania był spadek nawet o 10 % ich wartości.

Kolejnymi przykładami, które były analizowane przez analityków Saxo Banku to:

1. Akcje Apple tracą 50% w stosunku do maksimum z roku 2011.

2. Unia Europejska ogłasza przedłużone wakacje bankowe w roku 2012.

3. Nieznany kandydat startuje w wyścigu o fotel prezydenta USA.

4. W Australii pojawia się recesja.

5. Basel III i inne przepisy wymuszają 50 nacjonalizacji banków w całej Europie.

6. Szwecja i Norwegia zastępują Szwajcarię w roli bezpiecznych przystani.

7. Szwajcarski Bank Narodowy wygrywa i katapultuje EUR/CHF do 1,50.

8. USD/CNY rośnie o 10% do 7,00.

9. Indeks Baltic Dry rośnie o 100%.

10. Cena pszenicy rośnie w 2012 roku o 100%.

Według analityków każde z tych wydarzeń było możliwe do przewidzenia. Rokroczna publikacja prognoz podkreśla, że sa one mało prawdopodobne, lecz bardziej prawdopodobne niż wydaje się rynkowi.

Zarządzanie ryzykiem

Zgodnie z teorią każdy kto jest w stanie przewidzieć czarnego łabędzia powinien podjąć kroki zabezpieczenia się przed nim. Jednak praktycznie przewidzenie tego typu zdarzeń jest niemożliwe. Co więc proponuje Taleb w swojej książce?

Przede wszystkim należy budować swoją niezależność finansową opartą na dużej różnorodności. Dywersyfikacja źródeł zysku przeciwdziała negatywnym zdarzeniom. Ważna jest identyfikacja najbardziej wrażliwych obszarów i ich wzmocnienie. Takie rozważania są podstawą kolejnej książki Taleba z 2012 roku „Antifragile: Things That Gain From Disorder”.

Pandemia Covid – 19 czarnym łabędziem?

Wiele głosów ze świata ekonomistów uważa, że pandemia jest doskonałym przykładem czarnego łabędzia. To niespodziewane zdarzenie o skutkach w światowej gospodarce miało także przełożenie na całe społeczeństwo.

Pozostali eksperci stwierdzają, że pandemia nie jest bezpośrednia przyczyna załamania światowego rynku. Ich analiza wskazuje, ze pandemii należało się spodziewać, po tym jak wirus zaczął się rozprzestrzeniać w Chinach. Natomiast przyczyną załamania rynku jest konflikt między OPEC a Rosją.

Niektórzy nazywają pandemię Covid – 19 szarym nosorożcem, czyli wydarzeniem, które ma bardzo wysokie prawdopodobieństwo zajścia, jednak z tego względu nie brane „na serio”.

Czarne łabędzie w życiu prywatnym

Czarne łabędzie, to nie tylko wydarzenia o skali światowej, które rujnują portfele Państw. Logiczne jest to, że kazde zdarzenie o dużej skali może mieć przełożenie na każdego z nas. Skutki mogą być dwojakie.

Jeżeli mówimy o negatywnych aspektach mogą być one dla nas groźne np. niewypłacalność szefa, wypadek, choroba. Ich skutki mogą być destrukcyjne dla nas. W takich wypadkach dobrze mieć poduszkę bezpieczeństwa np. ubezpieczenie na życie, czy też stworzenie dywersyfikacji źródeł dochodu.

Nieplanowane zdarzenie może być także szansą. Takie zdarzenie może również przynieść zyski np. inwestowanie w mało prawdopodobne wydarzenia, stworzenie nowego rozwiązania sytuacji, które może przynieść duże dochody.

Należy jedna pamiętać, żeby z rozwagą i rozsądkiem podchodzić do takich sytuacji.