Operacjonalizacja jest to proces polegający na przekształcaniu abstrakcyjnych pojęć czy też konstrukcji na mierzalne wskaźniki. Jest to bardzo istotny krok w badaniach naukowych oraz zarządzaniu jakością umożliwiający pomiar zmiennych do oceny i analizy.

W badaniach naukowych operacjonalizacja pozwala na zrozumienie zjawisk społecznych, pomiarów poziomów konkretnych wskaźników, czy też opracowania skal porównawczych.

W zarządzaniu jakością operacjonalizacja służy do stworzenia odpowiednich wskaźników kontroli jakości czy określenia wymagań jakościowych.

Operacjonalizacja składa się z kilku elementów:

• Obserwowany przedmiot lub klasa przedmiotów – jest to przedmiot, który ma być obiektem obserwacji
• Środowisko obserwacji – warunki w jakich jest przeprowadzana obserwacja
• Operacje – wykonywane czynności w celu przeprowadzenia obserwacji w danym środowisku to czynności
• Przyrządy i standardy pomiarowe – wspomagające przeprowadzone operacje
• Obserwacje – lista konkretnych pomiarów i obserwacji danego przedmiotu

Definicja operacyjna w zarządzaniu jakością

Stosowana jest w celu wyeliminowania niejednoznaczności i osiągnięcia logicznych i istotnych rezultatów. Używana jest do określenia sposobu pomiaru poziomu jakości produktu lub usługi czy też pomiaru zadowolenia klienta lub efektywności procesów w przedsiębiorstwie. Pozwalając na jednoznaczne i precyzyjne określenie działań, które należy podjąć w celu osiągnięcia porozumienia i poprawy jakości.

Ważne jest, aby definicje operacyjne były jasne, zrozumiałe i dostępne dla wszystkich zainteresowanych stron. Powinny one być oparte na rzetelnych danych i badaniach, aby zapewnić wiarygodność i obiektywność procesu zarządzania jakością.

Niezrozumienie lub niepoprawne zdefiniowanie badanych zmiennych może wprowadzić zakłócenia do procesu badawczego i prowadzić do błędnych wniosków. Na przykład, jeśli badacze nie precyzują jasno, jak mierzą określone zjawisko, istnieje ryzyko, że wyniki będą nieodpowiednie lub nieprawidłowe. W przypadku badania związku między zmiennymi, nieprawidłowe zdefiniowanie tych zmiennych może prowadzić do fałszywych wniosków dotyczących korelacji lub przyczynowości.

Błędy i ograniczenia związane z definicjami operacyjnymi

• Błędy pomiarowe
• Błędy logistyczne
• Niedokładność narzędzi pomiarowych
• Błędy ludzkie
• Subiektywne interpretowanie wyników
• Niejednoznaczne definicje w różnych krajach
• Różnorodne konteksty społeczne, kulturowe
• Brak świadomości badaczy związanych z ograniczeniami definicjami operacyjnymi

Bibliografia

Ackoff R. (1969), Decyzje optymalne w badaniach stosowanych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa

Łuczak J., Matuszak-Flejszman A. (2007), Metody i techniki zarządzania jakością. Kompendium wiedzy, Quality Progress, Poznań