Analiza scenariuszy jest to metoda służąca do kreowania wielu możliwych do wystąpienia zdarzeń w przyszłości. Metoda ta określa prawdopodobieństwo ich zajścia, co znacznie ogranicza niepewność związaną z danym przedsięwzięciem.
Analiza scenariuszy to metoda prognozowania długookresowego, który stosuje się ze względu na konieczność opracowania odpowiedzi na wysoką niepewność otoczenia.
Funkcje scenariuszy
Mogą być wykorzystywane jako materiał stanowiący podstawę komunikacyjną, pobudzającą inicjatywy pracownicze czy też jako wykładnia podczas zarzadzania kryzysowego.
- Poszerzają ilość opcji działania
- Polepszają zrozumienie tempa zmian
- Ulepszają strategii pod względem ryzyk i innych niebezpieczeństw
- Stanowią źródło do podejmowania decyzji
- Umożliwiają opracowane odpowiedzi związanych z pytaniami o wybór konkretnego scenariusza
- Usprawniają analizę szans i zagrożeń
- Zmuszają kadrę do analizowania zmian zewnętrznych
- Ułatwiają obserwowanie otoczenia
- Oceniają realizację strategii
- Podkreślają ważną rolę momentów z przeszłości
Każde przedsiębiorstwo stosuje różne podejścia do których są wybierane określone rodzaje scenariuszy. Niektóre wybrane scenariusze charakteryzują się większa surowością oraz sformalizowaniem analiz, głównie sporządzonych przez zewnętrznych ekspertów. Jednak może zdarzyć się sytuacja, w której kadra niższego szczebla będzie kładła większy nacisk na mobilizację sił oraz przygotowywanie pracowników do nadchodzących zmian.
Historia metody analizy scenariuszy
Pierwsze scenariusze pojawiły się już w starożytności dotyczyły one koncepcji militarnych czy filozoficznych. Jednym z pierwszych użytkowników scenariuszy był wojenny doradca Sun Tzu żyjący w latach 540–496 p.n.e. oraz Perykles, wiodący strateg w Atenach w latach 450–429 p.n.e. Scenariusz dotyczący państwa idealnego został podobno stworzony przez Platona około 360 r. p.n.e.
Analiza scenariuszy występowała także w XVI i XVII w. w takich dziełach, jak Utopia T. More’a (1516), Nowa Atlantyda F. Bacona (1627), Isle of Pines H. Neville’a (1668). Wspólną cechą łączącą te działa była alternatywa obecnego świata znanego przez autora.
Do rozwoju analizy scenariuszy przyczynił się Herman Kahn, który w latach 60-tych XX wieku założył Huston Institut, a w roku 1967 wydał wraz z Anthonym J. Wienerem książkę: The Year 2000: A Framework for Speculation on the Next Thirty-three Years. Michael Godet zapoczątkował tą metodę w Europie, zaś w Polsce A. Zawiślak, który planowanie scenariuszowe skonfrontował z inną odmianą planowania strategicznego – tzw. bezscenariuszowego, czyli planowaniem w warunkach wielorakich ewentualności
Rodzaje scenariuszy:
- Scenariusze symulacyjne – dokonuje się dzięki nim wyprzedzającej oceny wartości poszczególnych operacji strategicznych danego otoczenia w kontekście organizacji
- Scenariusze możliwych zdarzeń – oparte są na intuicji i doświadczeniu ekspertów. Polegają na formułowaniu listy zdarzeń, które mogą się zadziać w przyszłości. Dzięki tej wiedzy możliwe jest ustalenia możliwych kierunków, ryzyk, charakteru oddziaływania danego wariantu możliwości na organizację
- Scenariusze stanów otoczenia – ma charakter jakościowy, w którym ocenie podlega wpływ procesów (które mogą się zadziać), które występują w otoczeniu na dane przedsiębiorstwo
Etapy tworzenia analizy scenariuszy w oparciu o stan otoczenia
- Identyfikacja makrootoczenia i otoczenia konkurencyjnego
- Budowanie scenariusza stanów otoczenia bazującego na analizie obecnego otoczenia
- Formułowanie scenariuszy bazujących na trendach według poszczególnych scenariuszy stanów otoczenia:
- Scenariusz pesymistyczny – budowany na podstawie najgorszych trendów mających negatywny wpływ na przedsiębiorstwo
- Scenariusz optymistyczny – budowany na podstawie najlepszych trendów mających pozytywny wpływ na organizację
- Scenariusz najbardziej prawdopodobny – składa się z trendów o największym stopniu prawdopodobieństwa
- Scenariusz niespodziankowy – opracowany na bazie trendów o najmniejszym stopniu prawdopodobieństwa
Reguły tworzenia scenariuszy
- Tworzone scenariusze muszą mieć co najmniej cień prawdopodobieństwa
- Muszą dotyczyć spraw ważnych da firmy
- Ich liczba powinna się wahać od 2 do 4, większa liczba jest niepraktyczna ze względu na pochłanianie czasu i nawarstwianie problemów organizacyjnych
- Scenariusze muszą być ze sobą spójne
Wady analizy scenariuszy:
- Tworzone scenariusze mogą się w rzeczywistości nie sprawdzić
- Posiadanie scenariuszy nie uchroni przedsiębiorstwami przed ryzykami
- Wysokie koszty związane z ich opracowaniem
- Posiadanie kreatywnego zespołu (wyobraźnia, intuicja)
- Korzystanie z pomocy także doświadczonych ekspertów
Zalety
- Zwiększają skuteczność podejmowanych decyzji w organizacji
- Analizują szanse i zagrożenia w przedsiębiorstwie
- Kreują przyszłość organizacji
- Pomocne w określaniu celów organizacji
- Wykorzystują kreatywność i wyobraźnię
- Implementują zmiany
- Wpływają na mechanizmy dynamiki organizacji
Bibliografia
- Bondos I., Lipkowski M.Podejście scenariuszowe w badaniach marketingowych – zastosowanie i ograniczenia, Marketing i Zarządzanie nr 3, 2017
- Cabała P., Planowanie scenariuszowe w zarządzaniu bezpieczeństwem strategicznym przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków, 2012
- Gierszewska G., Romanowska M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2003
- Kononiuk A., Metoda scenariuszowa w antycypowaniu przyszłości, „Organizacja i kierowanie” nr 2/2012
- Koniniuk A., Nazarko J. Scenariusze w antycypowaniu i kształtowaniu przyszłościWolters Kluwer Polska 2014
- Lisiński M., Metody planowania strategicznego, PWE, Warszawa 2004
- Pawlak M.METODY ANALIZY RYZYKA W OCENIE EFEKTYWNOŚCI PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCHStudia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania nr 30,2012
- Penc-Pietrzak I., Planowanie strategiczne w nowoczesnej firmie, Oficyna Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010
- Ziarkowski R., Opcje rzeczowe oraz ich zastosowanie w formułowaniu i ocenie projektów inwestycyjnych, WAE, Katowice 2004