Analiza preferencji to podejście badawcze, które polega na kwalifikacji danych obiektów w stworzonej skali umożliwiającej stworzenie ich hierarchii ważności. Celem analizy preferencji jest przede wszystkim wielokryterialna ocena działalności firmy skupiająca się zarówno na badaniach porównawczych, analitycznych prowadząca do wybór rozwiązań wariantowych. Do podstawowych metod analizy preferencji w zarządzaniu strategicznym zalicza się rangowanie i punktacje.
Podstawą analizy preferencji jest pięć zasad:
- Zasada hierarchizacji – ocena wykonywana jest w punktach lub określonych rangach. Na ich podstawie można wyróżnić obiekty zyskujące pierwszeństwo w kontekście sformułowanych celów, przeznaczenia obiektu, wpływu czynników otoczenia zewnętrznego.
- Zasada relatywizacji i kryteriów oceny – dopuszcza możliwość istnienia różnic w istotności przyjętych kryteriów. O ich hierarchii decydują aspekty preferencyjne.
- Zasada poziomów dopuszczalności – zakłada istnieje poziomów dopuszczalności (wartości progowych), które stanowią filtr, czy dany obiekt kwalifikowany jest pozytywnie czy negatywnie.
- Zasada odpowiedniości przeliczeń punktowych – odpowiedniość pomiędzy wielkościami charakterystycznymi danego obiektu a punktową oceną sprawdzającą. Ma być oparta na racjonalności przeliczania wielkości faktycznych w kontekście wzorca punktowego. Należy uniknąć dowolności w przełożeniu na punkty merytorycznej oceny sprawdzającej
- Zasada obiektywizacji – dotyczy procedur weryfikacyjnych w odniesieniu do rang i punktacji, które powinny być potwierdzone oceną ekspercką
Metody analizy preferencji
- Metoda porównań parami (MPP) – polega na porównaniu dwóch wybranych elementów pod względem określonych z góry kryteriów, które mają określone wagi. Wyniki są następnie agregowane w celu uzyskania informacji o ich hierarchii.
- Metoda punktowa – polega na przyznawaniu punktów poszczególnym elementom w kontekście określonych kryteriów. Po zsumowaniu punktów można porównać ich wartość i dokonać preferencji.
- Metoda analizy hierarchicznej (AHP) – polega na dekompozycji problemu na hierarchię kryteriów i podkryteriów. Początkowo są ustalane cele ogólne, które sa rozdzielane na szczegółowe kryteria i podkryteria. Kolejnym krokiem są porównania parowe oparte na ich hierarchii. Zsumowanie punktowe pozwala na dokonanie preferencji
- Metoda ELECTRE (Elimination Et Choix Traduisant la REalité) – polega na wielokryterialnej analizie preferencji. Pozwala na dokonaniu porównań wielu elementów pod względem różnych kryteriów przy jednoczesnym uwzględnieniu preferencji decydenta. W ramach tej metody jest tworzona matryca dominacji (wskazuje ona na przewadze konkretnego elementu nad innymi dla każdego z określonych wcześniej kryteriów). Jeżeli obiekt nie spełnia określonych kryteriów z matrycy jest usuwany z porównania.
Zastosowanie analizy preferencji w zarządzaniu
- Wybór dostawców na podstawie oceny otrzymanych ofert
- Ocena efektywności inwestycji (porównanie projektów pod względem kosztów, zysków, celów)
- Wybór projektów zgodnych z oczekiwaniami na podstawie dokonania wcześniej ich porównania
- Ocena ryzyka na podstawie porównania scenariuszy o różnym stopniu ryzyka oraz ich konsekwencji
- Wybór najlepszej strategii oparty na dokonaniu porównania różnych strategii (ich zgodności z celami firmy, ryzykiem, kosztami)
Bibliografia
- Bazerman M., Moore D. (2012), Judgment in managerial decision making
- Stabryła A. (2005), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków
- Van de Walle B. (2003), A relational analysis of decision makers’ preferences, International Journal of Intelligent Systems, nr 18(7)